- Wykonuj z dzieckiem ćwiczenia oddechowe utrwalające prawidłowy sposób i tor oddychania.
Pomieszczenie powinno być wywietrzone. Wybieramy 1-2 ćwiczenia i wykonujemy je parę razy – nie można robić ich zbyt wiele, aby nie doszło do zawrotów głowy. Mogą to być: wdech nosem z podniesieniem rąk – wydech ustami z opuszczeniem rąk, dmuchanie na piórko / wiatraczek, głęboki wdech i długa fonacja samogłosek przy wydechu (wydłużanie fazy wydechowej).
- Wykonuj z dzieckiem ćwiczenia usprawniające pracę narządów artykulacyjnych (zabawy fonacyjne i artykulacyjne).
a) wymowa samogłosek: jedzie straż pożarna – eee ooo eee ooo (przesadna artykulacja uśmiech – dzióbek); leci i ląduje samolot – uuu iii (przesadna artykulacja dzióbek – uśmiech);
b) wymowa spółgłosek: mruczy miś – mmm; syczy wąż – sss; ew. szumi las – szszsz;
c) wymowa grup spółgłoskowych lub sylab: mucha bzyczy – bzzz; krowa muczy – muuu; koza meczy – meee; jedzie pociąg – pu pup u, fu fu fu;
d) inne: kląskanie, parskanie, wypychanie policzków językiem itd. (zależnie od wieku i stopnia rozwoju mowy).
- Naśladujcie odgłosy otoczenia. Wykorzystujcie każdą okazję do mówienia.
Szum wiatru, warkot silnika, odgłosy zwierząt (pi pi, beee) , zasłyszaną melodię (lalala) itd. Wyrażenia dźwiękonaśladowcze są bardzo ważnym etapem w rozwoju mowy dziecka – dzięki nim utrwalane są głoski i sylaby. Jęsli dziecko ma z tym trudności, zacznijcie od samogłosek (aaa, iii, uuu, ooo, eee) – można nimi nazywać emocje, naśladować odgłosy. Potem można przejść do najwcześniejszych w rozwoju mowy spółgłosek (p, b, m) i łączyć je w sylaby (pa, ba, ma) oraz wyrazy (papa, baba, mama).
- Nazywaj przedmiot lub czynność, o które chodzi dziecku, jeśli komunikuje się ono niewerbalnie (gestem) lub „po swojemu”. Bogaci się wtedy słownik bierny dziecka. Nie musi jeszcze umieć wypowiadać danej nazwy, ale będzie rozumiało, o co chodzi.
- Ucz dziecko koncentrowania wzroku na rozmówcy.
Patrz na nie, gdy do niego mówisz i oczekujesz odpowiedzi oraz staraj się, by patrzyło na Ciebie, gdy odpowiada i pyta.
- Pokazuj dziecku różne przedmioty i nazywaj je, by wzbogacać słownik czynny i bierny dziecka.
Powinny to być przedmioty codziennego użytku, z którymi dziecko mam częsty kontakt, np. zabawki, ubrania, jedzenie.
- Oglądajcie wspólnie obrazki.
Opowiadaj dziecku, co się na nich znajduje, wskazuj różne przedmioty, nazywaj, opisuj je. Prowokuj też dziecko do mówienia przez proste pytania: „Gdzie jest chłopczyk? Jest mały czy duży? Wesoły czy smutny? Co to jest? Gdzie jest miś? Co robi?”
- Zadawaj dziecku krótkie proste pytania prowokujące do mówienia.
Jeśli dziecko nie zna odpowiedzi, podpowiadaj i nazywaj, nigdy jednak nie odpowiadaj od razu za dziecko, daj Mu czas na zastanowienie.
- Zachęcaj dziecko do udziału w codziennych czynnościach. Opowiadaj o tym, co robisz / robicie. Zdania powinny być proste, a słownictwo bliskie dziecku.
„Zobacz, mama je jabłko. Jabłko jest czerwone i słodkie.”
„Teraz założymy bluzkę. Bluzka jest zielona. Ma guziki i długie rękawy.”
„To jest dom. Dom ma okna. Jest duży.”
„Umyj zęby. Pokaż, gdzie masz zęby.”
- Nazywaj emocje.
Warto to robić podczas czytania, oglądania obrazków czy wykonywania codziennych czynności.
„Mama jest wesoła. Śmieje się.”
„Chłopczyk jest zły. Zaciska pięści.”
„Dziewczynka jest smutna. Płacze.”
- Czytaj dziecku.
Warto poświęcić 15-30 minut dziennie na przeczytanie bajeczki czy opowiadanie. Rozwijamy wyobraźnię dziecka, uczymy Je koncentrować uwagę oraz poszerzamy zasób słownictwa i dajemy poczucie Mu bliskości.
- Dbaj o poprawność Swoich wypowiedzi. Pamiętaj, że dziecko naśladuje właśnie Ciebie!
Nie posługujemy się językiem dziecka, nie spieszczamy nadmiernie nazw osób, przedmiotów czy czynności.
- Wykonujcie zabawy rytmiczno – ruchowe.
a) wystukiwanie / wyklaskiwanie rytmu (rodzic wystukuje rytm, dziecko porusza się zgodnie z nim,
głośne i wolne stukanie w bębenek – idzie miś – dziecko porusza się powoli, mocno stawiając nóżki na podłodze; ciche i szybkie stukanie – biega myszka – dziecko porusza się lekko i szybko);
b) śpiewanie i pokazywanie („kosi – kosi łapci”, „głowa – ramiona – palce itd. – zależnie od wieku i stopnia rozwoju).
- Ucz dziecko piosenek, wierszyków i wyliczanek.
Formy te najczęściej są rymowane i melodyjne, dlatego łatwe do przyswojenia. Zaczynaj od prostych i krótkich, nawet dwuwersowych wierszyków czy wyliczanek, by z czasem przechodzić do dłuższych, bardziej skomplikowanych.
- Zachęcaj dziecko do rysowania.
Komentuj, co robi, opowiadaj, co widzisz na obrazku, zadawaj pytania.
- Wcielajcie się w różne role podczas zabawy.
Zabawy tematyczne, np. w sklep, szkołę, nie tylko rozwijają wyobraźnie, ale także uczą naprzemienności ról, zasad zachowania w określonych sytuacjach komunikacyjnych oraz poszerzają zasób słownictwa dziecka.
- Kontroluj, czy dziecko rozumie Twoje polecenia.
Polecenia powinny być proste i dotyczyć czynności lub przedmiotów bliskich dziecku.
„Podaj misia.”
„Pokaż nos.”
„Przynieś książkę.”
„Postaw kubek na stoliku.”
- Nie wyręczaj dziecka w mówieniu, nie przerywaj Mu.
Jeśli dziecko ma trudności z wypowiedzeniem słowa, pozwól Mu spokojnie dokończyć, a potem podaj poprawną formę.
- Nie śmiej się z wypowiedzi dziecka, nie krzycz, jeśli nie są zrozumiałe, nie uciszaj – w ten sposób można zniechęcić dziecko do mówienia.
- Nie poprawiaj uporczywie każdego słowa dziecka i każdej niegramatycznej wypowiedzi.
- Nie wymagaj od dziecka, aby wymawiało głoski, na które rozwojowo nie jest jeszcze gotowe.
- Wzmacniaj osiągnięcia dziecka poprzez pochwałę oraz powtórzenia wypowiedzianego słowa.
- Postaraj się, aby dziecko miało kontakt z innymi dziećmi i dorosłymi – to wzmocni w Nim potrzebę komunikowania się.
Są to ogólne wskazówki i przykłady aktywności, które w naturalny sposób wspomagają rozwój mowy dziecka. W przypadku Państwa wątpliwości, czy jej rozwój przebiega u maluszka prawidłowo, należy się zgłosić do logopedy.
ONTOGENETYCZNA TABELA GŁOSEK
Opracowała Aleksandra Wejman – logopeda
Z Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej w Bełchatowie (Punkt Terapeutyczny w Zelowie).